“Anadolu’da gövdesinin çapı dokuz metre olan zeytinlere rastladım…
Yıllık halkaları binden çoktu. Gene de 200 kilo kadar dane veriyordu.”
Halikarnas Balıkçısı

Zeytin ağacının yaşı üzerine de yüzyıllardır, çok yazılıp efsaneler anlatıldı. Zeytin ağacına ömür biçenler oldu, turizmciler, tarımcılar ve tarihçiler. Hele son 25-30 yıldır, pek çok geleneksel zeytin ülkelesi bu konuda neredeyse yarışıyor. Çünkü bu anıt ağaçlar, tescillenip, korunmaya alınıyor. Hem zeytinin tarihi hem de turizm açısından önem taşıyor. Ayrıca, zeytin ağacının insanlık tarihinde, mitolojik ve dinsel bir yönü de var. Öyle ki, Akropol’dekiler için de “Athena’dan buyana…” deniyor, Nuh peygamberin zeytin ağaçları olarak bilinen “ Sisters – Kız Kardeşler”, Lübnan’da bulunan en eski zeytin ağacı olduğu düşünülen ve yaklaşık 6 bin yaşında olduğu tahmin edilen zeytin ağaçları var. Veya “bu zeytin ağaçlarının, İsa peygamber ile bizzat tanışmışlığı var” gibi.

Yaşlı ağaçlar sadece Akdeniz bölgesiyle de sınırlı değil, Arjantin’in Kuzeydoğusunda Arauca’da, Amerika kıtasına götürülüp 1750’lerde dikilen ilk zeytinlerden hala ayakta olanlar var. Onlara “Yaşlı Zeytin Ağacı” (El olivo viejo) adı verilmiş.

Dünyada Asırlık Zeytin Ağaçları – Ülkesi, Çapı, Yeri, Ölçüm, Yıl, Yaşı, Yüksekliği

Dünyanın en yaşlı zeytin ağaçları olarak İtalya’dan üç, Yunanistan ve Girit’ten (Kolymvari bölgesinde Ano Vouves)  üç, Portekiz’den iki ağaç ilk sıralarda yer alıyorlar.  Ayrıca, bir Balkan ülkesi olan Karadağ’da çapı 11 metre 35 santim ile en geniş çaplı zeytin ağacı tespit edilmiştir. En yüksek ağaç ise 16 metre 40 santim ile Portekiz’de ölçülmüştür.

Türkiye’den dünya listesinde yer alan, 2014 yılı itibariyle sadece Antalya’daki Yivli Minare Camii bahçesindeki çapı 3 metre 24 santim olan zeytin ağacı.

Artun Ünsal; 1990’lı yılların sonu itibariyle, İzmir Çeşmealtı’nda Güvendik Tepesine çıkarken birkaç bin yıllık zeytin ağacından söz ediyor. Öyle ki, yöre insanı bu ağacın etrafında yedi kere dolandığında tüm dileklerinin yerine geleceğine inanırmış. Ayrıca, Çeşme Ayayorgi’de Çingen deresi mevkiinde, Karaburun, Balıkova yolu üzerinde, Ödemiş’de, Manisa Akhisar’da, İskenderun Payas’da tarihi anıt ağaçları da belirtiyor. Bunlar fotoğraflandı mı, kayda geçtimi bilinmiyor.

Türkiye’de geçtiğimiz yıllarda Komili, bir Anıt Ağaç Projesi başlattı.  “Gözümüz gibi Bakıyoruz” sloganı ile, ancak ne kadar ağaç tespit edilmiştir, ne mesafe alınmıştır pek bilinmiyor. Sadece “sosyal medya”da bir yaşlı ağacın yanında, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın levhasını görüyorsunuz, üzerinde Anıt Ağaç olduğu ve 1100 yaşında olduğu, 2018 tarihinde Komili’nin katkısı ile yazıyor.

Mersin Mut ilçesinde 1300 yaşındaki bir zeytin ağacı da “Anıt Ağaç” olarak tescil edilmiş. Yakın köylerde de 1500-2000 yıllık oldukları tahmin edilen iki ağaçtan daha söz ediliyor. Manisa Kırkağaç ilçesinde bulunan Anıt Ağacın, 1.657 yaşında ve dünyanın üçüncü, Türkiye’nin ise en yaşlısı, tescilli zeytin ağacı olduğu belirtiliyor.

Muğla’da genel olarak anıt ağaçların bir envanter çalışması yapılıyor.  Bodrum Yalıkavak’daki Caferağa konağındaki zeytin ağacı bu kapsamda tespit edilmiş. Yatağan’da Hekate Tapınağı’nın yanında 2000 yaşında olduğu tahmin edilen bir zeytin ağacı var. Datça’da da 1300-1500 yaşında olduğu tahmin edilen bir anıt ağaç da var.  İzmir Seferihisar’da 2018 yılı hasadı sırasında yaşı 500’ün üzerinde olan 200 zeytin ağacı olduğu açıklanmıştı. Mesela, Teos antik kentinde, dallarına iple asılı tabeladan isminin ‘Umay Nine’, yaşının ise ‘1800’ olduğunu anlaşılan bir Anıt Ağaç da bunlara dahil.

Son yıllarda yapılan ve artık geleneksel hale gelen, zeytin hasadı festivalleri/şenlikleri  sırasında yeni tespit edilip kayda geçen Anıt Ağaç’lar da açıklanıyor.